Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Jakesik dziesiyńć lôt tymu nazôd, chorzowske rajce miyjske uchwolyli, iże wszandy majóm być sroge hasioki. Srogachne, gryfnie wyflyjgowane, wygłôskane, choby fresa tego jednego niyszczysnego posła. Sóm łogrodzóne, majóm betóniôki, betónianne falyty, cesty ze granicioków i po śtyry gryfne aszynkible na kółeckach. Wszyjske te hasioki, aszynkible mieli sztram styrceć we gryfnych zegródkach, na twardym gróncie i take tak jesce mecyje, coby ci to gryfnie wele chałupów wyglóndało, chocia zółwizół bóło – mocka smródlawo. Dôwno, dôwno tymu nazôd stôli wele naszych familoków, wele kôżdyj siyni take blaszanne kible, blaszanne hasioki. Wtynczôs jesce nasze MPO (fto to jesce ta fyrma boczy?) rółz na dwa tydnie wysuło ci te kible na autoki tela, co żôdyn niy pośmiatôł kole nich a to, co łostało wiater wyfachlowôł naobkoło; habozie kole tych aszynkiblów żôdnego niy łobłajziyli. Terôzki jes możno deczko inakszij, bo te nasze przemóndrzałe, spyśniałe posły wypokopiyli takô „ustawa śmieciowô” i wszyjske habozie, fifry i hasie trza nóm gynał zortować. Wtynczôs ale, jesce skorzij tyj „ustawy”, wszyjskie samtyjsze kómorniki, lokatory tych familoków wiedzieli wszyjsko ło tych maszketnikach, kiere dôwnij tam, po tych hasiokach tyrali. I coby móndroki niy wypokopiyli, niy wysztudiyrowali ło tych aszynkiblach, tak by tak maszketniki łostali, i jes ci łónych corôzki wiyncyj możno.
Wszyjsko kole takigo srogigo hasioka napoczynô sie wczas z rańca. Nôjprzodzij przilazujóm roztomajte łożyroki, kierzi majóm stopieróński brand, i kierzi ze tych zortowanych hasioków wybiyrajóm ino to, co wartko idzie zwekslować na betki – znacy flaszki abo biksy po piwie. Już ino za pôra takich flaszek, kiere wyciepli te, co niy muszóm jesce szporować, idzie tyn brand, tyn kacynjamer jakosik uholkać, coby szło przetrzimać te piyrsze pôra godzin przedpołednia. Zatym przilazujóm ku hasiokóm te, co zbiyrajóm papióry, chocia jes łónych terôzki deczko mynij i majóm łóne już pochytane wszyjske sklepy, kaj côłki towôr jes pakowany we papyndeklowe putnie. Niyskorzij przilazuje do hasioka Starka (jak na nia gôdajóm inksze maszkytniki). Kiej już popłaci płat, sztróm i te côłke „waser, gaz und szajsy” – a dlô takich ludzi, jesce przedwojynnych, to rzecz świyntô! – rest tyj lichuśkij pynzyji nie nastyknie na nic inkszego, i kôże to łónyj sznupać po hasiokach skuli starygo chleba i zymściałygo, zzielyniałygo wusztu dlô sia, i dlô jedzinego przociela, wiyrnego kóndla, psiôka, kierego tyż kiejsik ftoś tam wyciep, bo mu już blank zawôdzôł i szterowôł dóma.
Tak kole świónt, czy to Godów, czy Wielkanocy, przitrefi sie i tak, jak to kiejsik wypokopiół Karol Darwin: istnô „walka o byt”! Pôra razy widziôłech, kej mode ludzie wyżynyli, przegnali starszyjszego, usiotanego, niy ino życiym, boroka, kiery tyż przi hasioku sznupôł za czymsik dlô sia. Idzie pedzieć, co te modzioki uczóm sie – terôzki to jes we mółdzie – „przedsiębiorczości”, i to sie jim kwoli. Chocia, możno łóni i tam deptajóm ino skuli „nałogu”, skuli zuchtu. Nale, to już jes blank inkszô pôra galot.
Blank inkszóm zortóm sóm ci racjónalizatory, wynôjdlôrze i „zmotoryzowane” maszkytniki. Te piyrsze przilazujóm kôżdydziyń. Łóni już cheba i we lufcie wywóniajóm, iże ftosik sie sam ze pomiyszkaniô wykludziół lebo przikludziół sie na nowe, robi jakisik srogi sprawónek, rymónt, lajstnół sie nowy telewizor lebo inksze fizymatynta, kiere zawdy sóm gryfnie łopatulóne, zapakowane. Te maszkytniki sóm pierónym akuratne i dicht. Juzaś te zmotorizówane, to chopy, kiere sóm ristik, nôgłe i postrzelóne. Tyrajóm na kołach a to, co wysznupióm ladujóm na pakynhalter lebo na karytka, kierô smycóm za kołym. Te juzaś zmiyrniyjsze śnich, barzij rułowate, deptajóm piechty ale zawdy majóm ze sia jakosik karytka lebo wózyk do ftorych idzie mocka, wiela wlyjzie, nafolować. Łóne robióm po lekuśku ale i bez pauzy, brewider i gynał. Blank inkszóm zortóm sóm weterany. Te ludzie bez hasioka niy poradzóm żyć. Hasiok to jejich chałpa i tatulek „żywiciel”. Niyftore, to po hasiokach krajzujóm, sznupióm łod zawdy. To jes jejich fach łod kierego niy łodyjńdóm. Jes ci u nôs taki jedyn, kiery sie i baba takô naszôł i do kupy deptajóm po hasiokach, chocia, łóna mô inkszy „rewir” i łón tyż. Łón zbiyrô i sztapluje wszyjsko tela, co przikludzi to nôjprzodzij do swojigo (boczycie jesce co to jes?) chlywika i tam dziepiyro – do kupy ze swojóm babóm – tajlujóm na roztomajte zorty, kiere kalóm ci abo na ajza, abo na papiór, abo do sklepu kaj idzie skalić flaszki. Take chlywiki to byli kiejsik festelnie ważne przi familokach. Tam sie forantowało wóngle na zima, tam sie cichtowało króliki, briwy, kacyce, kury i inkszô dómowô gadzina lebo byli to take kucimynty do dómowygo bajstlowaniô. Tyn, ło kierym gôdóm, to tyn swój chlywik mô jesce za taki moderny „pub”, kaj ze swojóm staróm bez lato – kiej już wszyjsko, co naściubiyli skalyli – zicnóm sie przi dźwiyrkach i wysłepióm wrółz to, na co richticznie, bogobojnie zarobiyli.
Idzie łodwieczerz. Gryfny zachód słóńca, klara ślazuje ze niyba kajsik za naszóm szachtóm, za naszóm dôwniyjszóm Marynóm i ta razinku niyskoro popołedniowô póra, czôs na łodwieczerz, jednych uholko do śniku, inkszych juzaś żynie, góni do roboty. Do sznupaniô po hasiokach tyrajóm terôzki ludzie, kierym jes gańba, iże we tym naszym gryfnym, bezmać corôzki barzij zabranym kraju (kaj wszyjskie pijynżne politykiery nic niy robióm, ino sie tropióm jak tym borokóm, szmaciorzóm jakosik hilfnóńć) – niy styknie na jôdło dlô dziecek, iże ło maszketach już niy spómna. Jesce sóm ździebko za hyrne, coby fechtować abo styrceć po darmo we „opiece społecznej”, coby erbnóńć pakyt staryj pytlowyj mółki lebo futermyjlu ze tyj Ojropyjskij Unii. Łónym sie jesce zdô, co to ino tak bydzie pôra dni, tydni, nó, możno miesiyncy i niyskorzij bydzie juzaś lepszij. Niy, niy bydzie, choby i siedymnôstuch chorzowskich, nowych rajców, abo śtyrdziystuch fałesznych posłów i synatorów ze wszyjskich partyjów wrółz łónym goldowô fajfka na miesiónczku snochwiali, łobiecywali przi tych latośnych wyborach, abo i tych na bezrok bydóm dalszij snochwiać.
Nôjprzodzij na nasz hasiok prziklechtô sie jedna mamulka ze dwiyma cerami szkolorkami. Snożne i porzómne niy poradzóm ludzióm kuknóńć, luknóńć w łocy, tym barzij wszyjskim łoszkliwym, wrazidlatym i dociyrnym, kierzy sie gawcóm na nich z łokna. Sznupióm ino za jôdłym a kiej łónym we grace wlyjzom jakiesik aluminianne biksy lebo flaszki po piwie czy gorzôle, to starszô cera wartko biere to na pakynhalter na kole i gibym jedzie do chałpy, coby drapko być nazôd, bo możno sie jesce cosik trefi. A fórt ino miesiónczek kukô na gańba, srómota i ujma familiji, piyńciurki ludzi (łojciec, mamulka, dwie cery i synek), kierzy sie sam, już po ćmoku przikarycóm do hasioka. Ino tyn cichuśki i jankorny miesiónczek miarkuje, co tyż tyn faterek i ta côłkô jejigo familijô muszóm ściyrpieć, coby ze próznym basiskiym niy pójńść nynać. Terôzki, po feryjach, możno jesce dziecka cosik we szuli do jôdła erbnóm, ale to tak by tak dlô côłkij familije niy styknie.
I yntlich już noc. Jakisik łochlapus wyjscy sie kole tego naszego hasioka. Bali i psów, kiejsik przichlastków i chlebusów côłkich familiji (dziecka kcieli, łojce fóndli, a terôzki, kiej sie zmierzli – to wynocha!) sam sie już niy uwidzi. Możno ino koty – ale to we inkszych miesióncach – cosik tam miyndzy aszynkiblami wyrobiajóm, płochajóm. I łod rana juzaś ta samô lajera łod nowa. Cheba, iże po swój towôr przikludzi sie ze ALBA . Wtynczôs tyn côłki rómraj ustowo na pôra godzin. I to tela tyj naszyj gyszichty. Eźli ino naszyj? Przecamć kôżdy mô kole siebie, kukô na taki hasiok. Tela ino, co wszyjskie jakosik łozwyrtajóm sie we inkszô stróna rade, co to niy łóne, ino te jakesik... „Inksze”.
A na łostatek, na łodwieczerz, kiej już jes ćma, dobre ludzie, moc ci bogobojne ludzie zicnóm sie na zeselu lebo szeslóngu, i po fetownyj wieczerzy, ze tyjym, piwym lebo kafyjym w gorzści, gawcóm ci sie – na tyn przikłôd – na tego Belfegora, kiery cedzi słówecka bez te drucianne zymbiska i przisrywô durch wszyjskim, kierzy sie łopowożyli wyjńść do tego tyjatru, do tego cyrkusu pod mianym... telewizyjô.
Niy kciôłech sam tak jankornie, mersko i ze takóm mankulijóm pisać (gôdać). Nale, same tak wylazło. Bo już i jedyn srogi miglanc, purt i móndrok, kierego jesce przed wojnóm żôdyn we Polsce niy ciyrpiôł, Stanisław Przybyszewski, bół ci pisôł kejsik tak:
„Ulica ma bogatą i hojną duszę, ulica jest wspaniałą w swej nędzy i ulica sama ma dziwne delikatne poczucie tego, co jedynie jest dobre i złe, i nieomylny instynkt, którym umie odróżnić plewy od ziarna.”
Bo, tak po prôwdzie, recht miôł tyż tyn nasz Mikołôj Rej, kiery już blank dôwno tymu nazôd napisôł bół takô gryfnô sztrofka:
„Z nas każdy, gdzie swój wrzód czuje,
Zawżdy mu więcej folguje,
Choć drugiego barzij boli,
Niechaj ćirpi po niywoli.”
I tak se myśla, coby żôdyn niy przepómniôł sam ło tych, kierzy niy łod sia, ino skuli jakigosik niyszczyńściô tyrajóm po hasiokach, ło tych biydnych dzieckach, i coby Wôs pierón niy szczylôł, kej roztomajte angyjbery bajstlujóm (przed welónkiym, przed wyborami) dynkmale dlô sia i stôwiajóm roztomajte ci tam sztadijóny, fajrujóm bele jake tam przileżitości tela, co za nasze, tych, kere jesce bulóm sztojery – pijóndze. Jedne rzecy trza boczyć, inksze idzie przepómnieć i tak już chnet blank na fajrant, na łostatek rzykna – ale naskwol inakszij niźli côłkô ta gyszichta – po naszymu to, co ci kiejsik wypokopiół (jesce żyje) taki móndrok Umberto Eco:
„Kiej by my tak nie przepómnieli do imyntu półowy chocia z tego, cochmy sie we naszym żywobyciu naumieli, tóż bychmy blank zbałamónciyli i łogupli!”

_________________
Ojgyn z Pnioków